3 Fact เกี่ยวกับอาหารเสริมหรือเสริมอาหาร! อาหารเสริมกินมากตับพังไหม?

เคยสงสัยไหมว่าอาหารเสริมกินมากๆทำให้ตับพังหรือเปล่า? มีแต่โฆษณาว่าอาหารเสริมมีสรรพคุณช่วยแบบนั้นแบบนี้ บ่งชี้แต่ประโยชน์ แล้วข้อเสียมีหรือเปล่า? อาหารเสริมสามารถกินเยอะได้เหมือนเรากินอาหารทั่วไปหรือไม่? หลายๆครั้งที่มีคำถามเกี่ยวกับการทานอาหารเสริม แต่ก็ไม่รู้เช่นกันว่าจะไปถามใครดี ในเมื่อข้อมูลตามสื่อต่างๆ ไม่มีใครพูดถึง และทำความเข้าใจเกี่ยวกับการทานอาหารเสริมอย่างจริงจัง เจ้เลยต้องสวมร่างเภสัชกรสาว หาข้อมูลอย่างหนัก ตอบคำถามที่หลายคนสงสัย

เลือกทางลัดไปอ่านหัวข้อที่สนใจกันเลย

• Fact 1
• Fact 2
• Fact 3

3 Fact เกี่ยวกับอาหารเสริมหรือเสริมอาหาร!

Fact 1 อาหารเสริม หรือจริงแล้วๆควรเรียกว่า ผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร แทนอาหารปกติไม่ได้

อาหารเสริมที่มีขายกันตามท้องตลาด เพื่อเสริมสร้างสุขภาพหรือเสริมความงาม จริงๆแล้วเรียกว่า เสริมอาหาร จากสำนักงานราชบัณฑิตสภา จำกัดความหมายของ เสริมอาหารไว้ชัดเจนว่า

“เสริมอาหาร หมายถึง เพิ่มให้แก่อาหาร ผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร หมายถึง ผลิตภัณฑ์ที่ใช้รับประทานนอกเหนือจากการรับประทานอาหารตามปรกติ ซึ่งมีสารอาหารหรือสารอื่นเป็นองค์ประกอบ เช่น วิตามิน กรดอะมิโน กรดไขมัน แร่ธาตุ รวมทั้งสารสังเคราะห์ที่เลียนแบบ ผลิตภัณฑ์เสริมอาหารไม่ใช่อาหารโดยตรง แต่ใช้บริโภคเพื่อเสริมสร้างสุขภาพหรือเสริมความงามเป็นต้น ส่วน อาหารเสริม นั้นหมายถึง อาหารเสริมสำหรับทารกและเด็กเล็ก คนไข้ คนชรา ที่รับประทานอาหารไม่ได้ เป็นอาหารที่ทำจากธัญพืช จากเนื้อสัตว์ จากผัก เป็นหลัก”

ดังนั้น อาหารเสริม จึงไม่เท่ากับเสริมอาหาร และผลิตภัณฑ์ที่ขายกันตามท้องตลาดเพื่อเสริมสร้างความงามและสุขภาพของเราเรียกว่า เสริมอาหาร และระบุไว้ชัดเจนว่า ผลิตภัณฑ์เสริมอาหารไม่มีทางแทนอาหารที่ได้จากการรับประทานโดยตรงได้

สำหรับเหตุผลที่ผลิตภัณฑ์เสริมอาหารไม่สามารถแทนอาหารจริงๆได้

1. ไม่มีกากใยอาหารเหมือนกับการทานอาหารเข้าไปโดยตรง
2. สารอาหารหลากหลายน้อยกว่า
3. มีสารเติมแต่งเยอะกว่าอาหารทั่วไป

Fact 2 อาหารเสริมที่เราเรียกกัน (หรือเสริมอาหารในชื่อเรียกที่ถูกต้อง) ถ้ากินมากเกินไป หรือต่อเนื่องเป็นเวลานาน อาจทำให้ตับพังได้

ผลิตภัณฑ์เสริมอาหารแต่ละอย่างมีส่วนผสมที่หลากหลาย เพื่อทำให้ได้ปริมาณสารอาหารและรูปแบบตามที่แบรนด์ต้องการ ดังนั้นใน 1 เม็ด, 1แคปซูล , 1 ซอง หรือ 1 กระป๋อง ไม่ได้มีแค่วิตามิน แร่ธาตุหรือสารสำคัญตามที่ใช้ในการเสริมบำรุงร่างกายเท่านั้น  แต่ยังมีสารเติมแต่งต่างๆที่ใส่เข้าไปเพื่อให้บีบอัดเป็นเม็ดได้ เติมแต่งสีกลิ่นเพื่อให้น่าทาน เติมแต่งรสชาติให้ทานง่าย ยืดระยะเวลาให้อยู่ได้นาน ตัวอย่างของสารเหล่านี้ได้แก่ สารเติมความหวาน อิมัลซิไฟเออร์ สารแต่งกลิ่น สารแต่งสี สารกันบูดเป็นต้น

แล้วตับมีหน้าที่อะไร เกี่ยวข้องกันอย่างไร?

ปกติแล้วหลังจากที่อาหารผ่านเข้าปาก อาหารจะค่อยๆแตกตัวให้มีขนาดเล็ก แล้วก็จะถูกย่อยพร้อมดูดซึมผ่านเข้าสู่กระแสเลือดบริเวณผนังลำไส้เล็ก เลือดทั้งหมดที่อุดมไปด้วยสารอาหารก็จะถูกส่งต่อไปยังตับ โดยตับจะทำหน้าที่ตรวจสอบว่ามีสารพิษ หรือสารอันตรายอยู่ในเลือดหรือเปล่า ถ้ามีสารอันตรายหรือสารพิษเหล่านั้นก็จะถูกตับทำลาย แล้วส่งเลือดที่สะอาดบริสุทธิ์ต่อไปที่หัวใจ เพื่อให้ปั้มเลือดไปเลี้ยงส่วนต่างๆของร่างกาย ตับเลยเปรียบเสมือนหน่วนคัดกรองสิ่งไม่ดี อะไรที่ร่างกายมองว่าไม่จำเป็นกับร่างกาย ก็จะตกค้างอยู่ที่ตับ

การทานอาหารเสริมเป็นระยะเวลายาวนาน และมากเกินความจำเป็น อาจทำให้ตับทำงานหนักหน่วง แล้วค่อยๆทำงานได้ไม่สมบูรณ์เหมือนเดิม มีงานวิจัยจากทาง  the American Association for the Study of Liver Disease and the National Institutes of Health  พบว่ามีความผิดปกติของตับเพิ่มขึ้น 7% เป็น 20% จากการทานอาหารเสริมหรือยาต่างๆ ในช่วงเวลาสิบปี ความผิดปกติของตับเกิดได้ทั้งจากส่วนผสมหลัก และพวกสารเติมแต่งในอาหารเสริมกับยา เช่น สารสกัดจากชาเขียว (พบในพวกอาหารเสริมลดน้ำหนัก) สมุนไพรคาวา (พบในพวกผลิตภัณฑ์คลายเครียด) วิตามินเอ วิตามินบี สารสกัดจากขมิ้น เป็นต้น  เช่นเดียวกับกับสารเติมแต่งไม่ว่าจะเป็นสารกันบูด สารเติมความหวาน อิมัลซิไฟเออร์ สารแต่งกลิ่น สารแต่งสี ถ้าหากได้รับปริมาณมากเกินไปอย่างต่อเนื่องล้วนแต่ส่งผลต่อตับ

Fact 3 ผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร ควรเริ่มทานเมื่อตนเองรู้สึกว่าได้รับสารอาหารไม่เพียงพอ

ยังไงเราก็ต้องได้รับสารอาหารมาจากทานอาหารหลักที่มีประโยชน์ เพราะอาหารหลักเหล่านี้ มีวิตามินแร่ธาตุที่หลากหลายมากกว่า มีปริมาณกากใยจากธรรมชาติมากกว่า และสารปรุงแต่งน้อยกว่า แล้วแบบนี้พวกเราควรทานเริ่มทานเสริมอาหาร หรืออาหารเสริมที่เราเรียกกัน ควรเริ่มทานเมื่อไร? เมื่อเราเริ่มสังเกตได้ว่ามีความไม่ปกติเกี่ยวกับร่างกาย เจ้แนะนำว่าให้ตรวจร่างกายสม่ำเสมออย่างน้อยปีละ 1 ครั้ง เพราะมีหลายอย่างที่เราไม่สามารถสังเกตได้ด้วยตาจากภายนอก และก่อนเริ่มทานทุกครั้งควรปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรให้แน่ใจ หรือถ้าไม่มีเวลาจริงๆควรศึกษารายละเอียดของผลิตภัณฑ์ให้ถี่ถ้วน

ตัวอย่างเช่น

• รู้สึกเหน็บชา เป็นตะคริวง่าย อ่อนเพลีย นอนไม่ค่อยหลับ เป็นไปได้ว่าอาจจะขาดวิตามินบี
• เลือดดำเดาออกง่าย มีเลือดออกตามไรฟัน เป็นหวัดง่าย แพ้ง่าย เป็นไปได้ว่าอาจจะขาดวิตามินซี
• เจ็บบริเวณกระดูก รู้สึกเฉื่อยชา ไม่ค่อยมีเรี่ยวแรง ไม่กระตือรือร้น เป็นไปได้ว่าอาจจะขาดวิตามินดี
• ผมร่วงเยอะ ผมแตกปลายง่าย เป็นไปได้ว่าอาจจะขาดไบโอติน

โลกทุกวันนี้ การใช้ชีวิตหลายคนเปลี่ยนไปมาก ใช้ชีวิตแข่งกับเวลา เน้นง่าย สะดวกรวดเร็ว ไม่ได้มีเวลามาใส่ใจกับสิ่งที่ทานไปในแต่ละมื้อ เลยมีโอกาสสูงที่ร่างกายจะขาดวิตามินและแร่ธาตุที่จำเป็นแก่ร่างกาย การทานอาหารเสริมเป็นอีกวิธีที่ดี ในการช่วยดูแลสุขภาพให้แข็งแรงเหมาะกับยุคสมัยนี้ แต่อย่างไรก็ตามควรทานในปริมาณที่เหมาะสมไม่มากจนเกินไป หรือต่อเนื่องนานเกินไป ค่อยๆปรับพฤติกรรมหาเวลารับสารอาหารจากอาหารที่มีคุณภาพ ค่อยเป็นค่อยไปทีละนิด สุขภาพดีอย่างยั่งยืน

👩‍⚕️คอนเทนต์นี้จัดทำโดยเภสัชกรวิชาชีพประจำ ChoiceChecker👩‍⚕️

Reference

• Is there a risk of liver toxicity with certain supplements?
• Dietary Additives and Supplements Revisited: The Fewer, the Safer for Liver and Gut Health
• Effect of sodium benzoate on liver and kidney lipid peroxidation and antioxidant enzymes in mice
• Liver injury from herbal and dietary supplements
• เคล็ดลับอายุยืนจากลำไส้ (GUT)
• Eat smarter